پرسشگر گرامی از این که سوال خود را با ما در میان گذاشته اید از شما متشکریم و امیدواریم در تمام مراحل زندگی شاد و سر زنده باشید.
انسانها از صفات و خُلق های متفاوتی بر خور دار هستند. در میان صفات و خصلتهای شخصیتی، اعتماد به نفس بالا، خوش بینی، برون گرایی و احساس و باور کنترل داشتن بر خود، اهمیت بالای در ایجاد جذابیت، شادی و خوش اخلاقی دارد.[1]یکی از توانایی های مهم انسان که تاثیر بسزایی در ساخت شخصیت و تحکیم موقعیت اجتماعی او دارد، توانایی برخورد شاد و خوش اخلاق بودن و مهرورزی با مردم است. تمامی انبیا و اولیای الهی و انسان های بزرگ و با ایمان، خوش اخلاق و مردم دوست بوده اند و انسان دوستی و مهرورزی یکی از دستورات و آموزه های مهم اسلام است.
برای این که دارای جذابیت باشیم لازم است این امور را در خود ایجاد نماییم:
1. خنده، شوخ طبعی و شادمانی ویژگی شایسته انسانهاست که از مزرعه زرین احساسات آنان، دستچین می شود و نشان از نشاط روحی داشته و فهرستی از طراوت باطنی، بردباری و شکیبایی به همراه دارد. آنان که با این صفات به سر می برند، فرسودگی خاطر و پژمردگی درونی از گلبرگهای وجودشان دور مانده و چون با لبی لبریز از لبخند با حوادث زندگی روبه رو می شوند، دشواری کمتر و کامیابی بیشتری نصیبشان می شود، با تأمل و بصیرت تصمیم گیری می کنند و بیش از دیگران موفق می شوند و دوست داشتنی تر از دیگران هستند.
خنده جلوه ای از هیجان درونی و تبلور احساسات نهفته آدمی است که هنگام روبه رو شدن با سخن و یا رفتار عجیبی در چهره انسان پدیدار می شود، به گونه ای که دندانها نمایان شده و صدای خنده بلند می شود. همانند همسر ابراهیم علیه السلام، ساره که با شنیدن خبر بارداری خود در سن کهنسالی تعجب نمود و لبها را به خنده باز کرد: و امرأته قائمة فضحکت فبشرناها باسحاق.[2]
مزاح یا شوخی نوعی نکته سنجی در عبارات، استفاده الفاظ به صورت غیر واقعی، نگاه ملیح و نمکین به پاره ای حوادث و خوش طبعی با دیگران در گفتگوهای روزمره است که از دیرباز بین جوامع مختلف با نگرش گوناگون فرهنگی اجتماعی به چشم می خورده است. هر چند در برخی از فرهنگها و یا مناطق جغرافیایی، برخی از مردم به این ویژگی شهره شده اند و هر جا به طنز، شوخی و یا مزاح پرداخته می شود، از آن مردمان و سخنان شیرین، حاضر جوابی های اندیشمندانه آنها سخن به میان می آید و همگان احساس لذت و شعف خاصی می نمایند.
رسول خدا– صل الله علیه و آله و سلم- فرموده اند: مؤمن شوخ و زنده دل است و منافق سخت و غضبناک.[3]
ما در زندگی اهل بیت(ع) نمونه هایی فراوانی از مزاح و شوخ طبعی مشاهده می کنیم که نشانگر روحیه شاد ایشان است. روزی پیامبر – صل الله علیه و آله و سلم- و حضرت علی – علیه السلام- خرما می خوردند. پیامبر از هسته های خرمایی که می خورد پیش روی حضرت علی – علیه السلام- می نهاد. وقتی که از خوردن خرما فارغ شدند، همه ی هسته ها در نزد حضرت علی – علیه السلام- جمع شده بود. پیامبر به حضرت علی فرمود: ای علی! تو چه پرخور هستی.
علی در پاسخ(از روی مزاح) عرض کرد: پر خور کسی است که خرما را با هسته اش می خورد.[4]
یونس بن شیبانی می گوید؛ امام صادق – علیه السلام- به من فرمود: محدوده ی شوخی شما با هم دیگر تا چه اندازه است؟ عرض کردم اندک است. فرمود: این گونه نباشید( بلکه در حد متوسط شوخی کنید) زیرا شوخی از خوش خلقی است و تو با شوخی، برادرت را شادمان کنی. همانا رسول خدا با شخصی که شوخی می کرد، هدفش شاد کردن او بود.[5]
امام باقر – علیه السلام- فرمود: همانا خداوند متعال آن کس را که در میان جمعی شوخی کند دوست دارد؛ به شرطی که شوخی او آمیخته با فحش نباشد.[6]
رسول خدا فرمود: من شوخی می کنم ولی در گفتارم جز حق، چیزی نمی گویم.[7]
روزی پیر زنی به پیامبر – صل الله علیه و آله و سلم- عرض کرد: دعا کن خداوند مرا اهل بهشت کند. پیامبر– صل الله علیه و آله و سلم- فرمود: پیر زن وارد بهشت نمی شود. آن پیر زن گریست. پیامبر – صل الله علیه و آله و سلم- خندید و به او فرمود: آیا نشنیده ای که خدا می فرماید: ما آنان را(بهشتیان) آفرینش نوینی بخشیدیم. و همه را دوشیزه قرار دادیم.[8] یعنی هیچ کس پیر به بهشت پا نمی گذارد.
یا رب چه خوش است بی دهن خندیدن- بی منت دیده خلق عالم دیدن
بنشین و سفر کن که به غایت نیکوست- بی زحمت پا گرد جهان گردیدن
2. خوش اخلاق باشیم. برای ایجاد اخلاق خوب توجه به این نکات راه گشا است:
الف. توجه به آثار خوش اخلاقى و نتایج نیک آن و همچنین اثرات سوء بد اخلاقى عامل مهمی است، برای تحصیل و بکار بستن اخلاق خوب می باشد. برای این منظور روایاتی را بیان می کنیم تا انگیزه یمان را در کسب و بکار بستن خوش اخلاقی بالا ببرد. پیامبر خدا -صلی الله علیه وآله- می فرماید: برترین مؤمنان خوش خوترین آنهاست. [9]پیامبر خدا صلی الله علیه وآله : محبوبترین شما نزد من و نزدیک ترین تان به من در روز قیامت ، خوش خوترین و افتاده ترین شماست. [10] پیامبر خدا -صلی الله علیه وآله- می فرماید : شبیه ترین شما به من ، خوش خوترین شماست.[11] به پیامبر همگان عشق می ورزیدند کسی که شبیه ایشان شود نیز محبوب قلبها خواهد گشت.امام علی -علیه السلام- می فرماید : برخورد خوش، پیوند برادری را استوارتر می کند. [12]
ب. عامل دیگری که سبب خوش اخلاقی می شود، توجه به محبوبیت، موفقیت، مورد اعتماد و شاد بودن این افراد نزد مردم است. افراد خوش اخلاق دارای دوستان زیادی هستند، که از محبت و کمکهای مادی و معنوی آنان بهره می برند و دیگر این که همواره حسهای خوبی را تجربه می کنند و در زندگی با امید و پر انرژی هستند. خوش اخلاقی مهمترین عامل جذابیت است. در صورتی که افراد عبوس و خشک خودشان از زندگی شاداب، پر انرژی و موفقی بر خوردار نیستند و زندگی برای آنها همانند زندان است، بر همین اساس دوستان کمی دارند و از کمک دیگران بر خوردار نیستند.
ج. عواطف و خُلق افراد بر اثر تمرین و پشتکار قابل رشد و اصلاح است. بر این اساس سعی کنید با اطرافیان خود با اخلاق خوب و پر انرژی رفتار نمایید. بعد از مدتی که به این کار اقدام کردید، خواهید دید که این رفتار در شما نهادینه شده، و جزء شخصیت شما می گردد. در ابتدای این کار می توانید حتی با یک احوال پرسی گرم، دست دادن و لبخند دیگران را میهمان کنید و مرحله به مرحله پیش روید. امام علی -علیه السلام- می فرماید: زبانت را به نرم گویی و سلام کردن[به دیگران] عادت ده، تا دوستدارانت زیاد شوند و بد خواهانت اندک.[13] دوست دارانت زیاد شوند آیا غیر از این است که در قلبهای دیگران انسان جا داشته باشد.
د. با افراد اجتماعی و خوش اخلاق رابطه های خود را افزایش دهید. این عامل مهمی است برای یادگیری روابط اجتماعی و بر خورد مناسب و شایسته با دیگران. حضور در جمع انسانهای شاد، موقعیتهایی را برای شاد بودن و یادگیری اخلاق های پسندیده، فراهم می آورد.
ه. ورزش، تفریح و میهمانی را در برنامه های خود جای دهید. ورزش و تفریح سبب انبساط و شاد شدن روان آدمی می شود و میوه ی آن هم خوش اخلاقی خواهد بود.
3. فردی که می خواهد جذابیت را در خود ایجاد کند لازم است که با دیگران بتواند ارتباط موثری بر قرار کند، زیرا ارتباط مانند چتر بزرگی است که تمام آنچه را بین آدمیان می گذرد در بر می گیرد و بر آن اثر می گذارد. ارتباط در انتقا ل دانش ها ، مهارتها و نگرشها سهم عمده ای دارد و آن را می توان آموخت. همین که آدمی دریافت که عمده ی ارتباطات خود را از راه یادگرفتن به دست آورده اند ، اگر مایل باشد می تواند برای تغییر آن دست به کار شود. برای یک ارتباط موثر توجه به برخی موارد لازم است:
الف. از تعارفات زیادی و تکلف های بی جا و زائد خودداری کنید، تا احساس راحتی و خودمانی بودن را به طرف مقابل القاء کنید .
ب. در هنگام سخن گفتن طرف مقابل ، به صورت و چشمان او نگاه کنید و آرام باشید ، بگونه ای که احساس خستگی، بی قراری و یا عدم تمایل به ادامه کلام را به طرف مقابل القاء نکنید .
ر. فراموش نکنید که از زحمات دیگران و کارهای خوب شان تشکر و قدردانی کنید ، این کار باعث خواهد شد که بدانند شما انسان قدر شناسی هستید و ارزش اقدامات مثبت آنها را درک می کنید.
ث. احساس افراد را درک کنید و ببینید که چگونه به دنیا نظر می کنند، این همدلی شما را پذیرا، باز و گشوده نگاه می دارد، دیگران احساس می کنند که چیزی می آموزید.

((یازده گام برای خواستنی بودن))
کیست که دوست نداشته باشد که خواستنى و محبوب دیگران باشد؟ شاید برخى نمى‏خواهند محبوب همگان باشند؛ ولى همه دوست دارند که محبوب برخى باشند؛ اما چگونه؟
با یازده گام مى‏توان خواستنى و ناخواستنى بود؛ تا شما کدام را بپسندید!
1 خواستنى بودن: مثبت‏نگر باش و عینک خوش بینى بزن.
خواستنى نبودن: لباس تکبر و عجب بر تن کن و خود را از همه برتر دان!
2 خواستنى بودن: همدرد و همدل دیگران باش و به زبان و عمل آن را ابراز کن ولى صداقت فداى تظاهر و چاپلوسى نگردد.
خواستنى نبودن: از عیب خود در گذر؛ به عیب دیگران مشغول باش و خورده‏گیرى از اطرافیان را فراموش مکن!
3 خواستنى بودن: گذشت، ایثار و بخشش را زمینه تمام ارتباطهاى خود کن.
خواستنى نبودن: بهداشت فردى را به کنارى نه و برخلاف آن عمل کن!
4 خواستنى بودن: تواضع را فراموش نکن و خوبیهاى دیگران را هم ببین.
خواستنى نبودن: در غیبت و حضور، بدگویى دیگران را برزبان داشته باش!
5 خواستنى بودن: پیش درآمد برخورد خویش را گشاده‏رویى و چهره خندان قرار بده.
خواستنى نبودن: از شوخى‏هاى جسورانه و نامؤدبانه و مکرر کوتاهى مکن!
6 خواستنى بودن: هر آنچه را دوست دارى، در کیسه دوستان بریز.
خواستنى نبودن: حیثیت و اعتبار دیگران را وقعى نگذار، غیبت نماى و سخن چینى مه پاره ساز!
7 خواستنى بودن: براى همگان نافع باش و همیشه این نفع‏رسانى را بى‏منت استمرار بخش.
خواستنى نبودن: پرتوقع و شکوه‏گو باش و زبان به گلایه از دیگران بگشاى!
8 خواستنى بودن: به آداب و رسوم و سنن پسندیده مردم پایبند باش.
خواستنى نبودن: از حرف خود - و لو به ناحق - نگذر!
9 خواستنى بودن: به عهده خود وفا کن و از بى‏وفایى‏ها درگذر.
خواستنى نبودن: در همه چیز افراط کن و اگر نتوانستى تفریط کن!
10 خواستنى بودن: به سلامت جسم و طهارت قلب و روشنایى فکر و اندیشه خویش ارج بگذار.
خواستنى نبودن: لذت فضولى در کار دیگران را از خود دریغ نکن!
11خواستنی بودن: خدا خواه باش و سعی کن خدا را از خویش راضی بداری خدا میان تو و بندگان اش را اصلاح می کند و همه تو را دوست خواهند داشت.
خواستنی نبودن: گناه کن و خدا را از خویش برنجان, کسی تو را دوست نخواهد داشت نه خدا و نه بندگان خدا!
مورد آخر اصلی ترین و مهمترین عامل خواستنی شدن شخصیت انسان است از نظر دین البته!
معرفی کتاب جهت مطالعه ی بیشتر؛
سنن النبی ، علامه طباطبائی(ره).
آموزه های اخلاقی- امامان شیعه، محمد تقی عبدوس و محمد محمدی اشتهاردی.
-----------------------------
[1] . ر/ک، آخرین راز شاد زیستن، اندرو متیوس، ترجمه: وحید افضلی راد، نشر نیریز، ص 137.
[2] . تفسیر نمونه، ج9، ص170.
[3] . تفسیر نمونه، ج9، ص334.
[4] . آموزه های اخلاقی- امامان شیعه، محمد تقی عبدوس و محمد محمدی اشتهاردی، ص281.
[5] . همان، ص278.
[6] . همان.
[7] . همان، ص277.
[8] . واقعه/35-36.
[9] . میزان الحکمه، ج1، ص 467.
[10] . همان،ج3، ص 469.
[11] . همان، ص470.
[12] . همان،ص 555.
[13] . همان ،ج 10 ،ص 198.